Một trong những điều không thể thiếu trong ngày tết đó chính là mâm cỗ cúng ông bà tổ tiên trong đêm giao thừa. Vậy mâm cỗ này được bày trí như thế nào và có ý nghĩa ra sao trong văn hóa người Việt?
Mục Lục
Cách bày trí mâm cỗ cúng giao thừa chuẩn 3 miền
Sắp dọn bàn thờ
Người Việt thường có tục lệ thờ cúng tổ tiên, điều đó thể hiện qua việc trong nhà thường có một bàn thờ tổ tiên, ông bà (hay còn gọi ông Vải). Tùy theo văn hóa vùng miền mà bàn thờ được đặt ở những vị trí khác nhau và có cách sắp đặt khác nhau.
Thông thường, trên bàn thờ sẽ có bài vị ông bà, hai cây đèn tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng và bát hương tượng trưng cho tinh tú. Phía sau hai cây đèn là 2 bình hoa hoặc cành hoa cúc giấy, có nhiều bông. Một số gia đình thay thế bình hoa thường bằng hai chậu “cành vàng lá ngọc” – một thứ vàng mã lấp lánh ánh sáng. Loại cây này thể hiện mong ước được ăn nên làm ra, có nhiều của cải, vật chất quý giá như vàng ngọc.
Ở giữa hai cây đèn và bát hương là những đĩa đựng trái cây hay còn gọi là mâm ngũ quả. Phía trước bát hương có một bát nước trong hoặc 3 chiếc ly đựng nước như nước thiêng. Một vài vùng miền còn có 2 cây mía để 2 bên bàn thờ tượng trưng cho 2 cây gậy để ông bà chống gậy khi về thăm con cháu.
Cúng Giao thừa ngoài trời
Mâm lễ cúng giao thừa ngoài trời thường có chiếc thủ lợn hoặc con gà luộc, bánh chưng, bánh tét, mứt kẹo, trầu cau, hoa quả, rượu và vàng mã.
Mâm cỗ này thể hiện sự biết ơn và kính tiễn quan cũ về thiên đình báo cáo và rước quan mới xuống tiếp quản. Công việc có phần khẩn trương, các vị chỉ có thể ăn vội hoặc mang theo nên đồ cúng cũng phải thật gọn gàng. Trên bàn cúng có bình hương, hai ngọn đèn dầu hoặc hai ngọn nến.
Bên cạnh mâm cỗ cúng tiễn và rước, ban đêm, đúng lúc giao thừa, còn có lễ Trừ tịch, đây là lễ trừ ma quỷ đầu năm mới.
Cúng Giao thừa trong nhà
Lễ cúng được diễn ra vào đúng thời khắc giao thừa, lễ này nhằm cầu xin Tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình luôn bình an và may mắn trong năm mới. Mâm lễ không thể thiếu các món ăn mặn ngày Tết như: Bánh chưng; Giò – chả; Xôi gấc; Thịt gà; Xôi đậu xanh và các món ăn mặn khác tùy theo truyền thống gia đình và tập tục vùng miền.
Trong mâm cỗ ngọt và chay thường có sự xuất hiện của Hương, hoa, đèn nến; Bánh kẹo; Mứt Tết; Rượu/bia và các loại đồ uống khác.
Một số nơi, khi cúng giao thừa, đầy đủ thành viên trong nhà phải có mặt và đứng nghiêm trang trước bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên, một số nơi chỉ cần người chủ hộ đại diện gia đình thắp hương bày tỏ lòng thành kính.
Lời khấn chủ yếu là cầu xin tổ tiên phù hộ độ trì cho sức khỏe, cầu an khang thịnh vượng, gia đình sung túc. Tuy nhiên, trước khi khấn tổ tiên, gia chủ phải khấn và xin phép Thổ Công (bàn thờ đặt phía bên trái của gian nhà, phía trái bàn thờ tổ tiên) để xin phép cho tổ tiên về ăn Tết.
Có gì trong mâm cỗ cúng ở 3 miền?
Mâm cỗ miền Bắc
Mâm cỗ miền bắc có 4 bát, 4 đĩa; 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa. Bát thường đựng các món nước như móng giò hầm, bóng nấu thập cẩm, miến lòng gà và mọc. Đĩa gồm các loại đồ cúng như Đĩa xôi/bánh chưng, gà luộc, thịt đông, giò lụa, giò xào, nộm và dưa hành muối. Riêng gà được chọn để cúng phải là gà trống thiến được làm sẵn từ chiều 30 tết.
Mâm cỗ miền Trung
Mâm cỗ miền Trung luôn đảm bảo có những món đặc trưng như sau: dưa món, giò lụa Huế, thịt đông, gà bóp rau răm, chả Huế, thịt heo luộc, giá chua, ninh măng khô, miến Huế, cá chiên và chả ram…
Một số tỉnh thành, người dân có thể linh hoạt thay đổi món cúng để tạo nên sự đa dạng. Các món gỏi như Cuốn diếp gỏi ngó sen, gỏi bao tử, bánh răng bừa hay các món đặc biệt xà lách gân bò, chả tôm, nem lụi… để dâng lên tổ tiên ngày tết.
Mâm cỗ miền Nam
Mâm cỗ miền Nam đơn giản hơn với các món ăn truyền thống như bánh tét dưa hành, thịt kho tàu, canh khổ qua nhồi thịt, rau xào, gà luộc, chả giò, chả lụa, nem chua,…
Cùng khuyenmai4m.top sắp xếp bàn thờ tổ tiên, dâng hương rước lễ ông bà về sum vầy cùng con cháu. Xem thêm nhiều bài viết để chuẩn bị tết hoành tráng, rước lộc đầu năm bạn nhé!
